Anemi (Kansızlık) Nedir?

Kandaki kırmızı kan hücrelerinin (eritrosit) İçinde bulunan ve dokulara oksijen taşıyan hemoglobin konsantrasyonun erkeklerde 13.5 g/dl’nin, kadınlarda 11.5 g/dl’nin altına düşmesine anemi denmektedir. Erişkinde kanda bulunan kırmızı (eritrosit) ve beyaz (lökosit) kan hücrelerinin yapım yeri kemik iliğidir. Kemik iliğinde kan hücrelerinin normal bir şekilde yapılabilmesi için iliğin anatomik olarak normal yapıda olmasının yanı sıra hemoglobin yapılması için gerekli olan demir, B12 vitamini, folik asit, B6 vitamini ve aminoasitlerin normal miktarlarda bulunması gerekir. Demir, B12 ve folik aside bu nedenle hematinik (kan yapıcı) faktörler adı verilir. Hemoglobin, normal vücut sağlığı için son derece önemli ve yaşamsal bir bileşiktir. Hemoglobinin en önemli görevi akciğerlerden vücudun bütün dokularına oksijen taşımaktır. Kansızlıkta, dokulara sunulan oksijen miktarı azalır ve dokular normal fonksiyonlarını yapamaz hale gelirler. Özellikle oksijene gereksinimi fazla olan kalp kası, iskelet kası, sinir sistemi gibi dokular daha fazla etkilenirler ve kansızlığa bağlı şikayet ve bulgular ortaya çıkar. Kansızlığın en önemli nedeni hematinik faktörlerin (demir, B12 ve folik asit) eksikliğidir ve sıklıkla beslenmeyle ilişkilidir.

Kansızlık Bir Hastalık Değil Bulgudur

Kansızlığın sonuçları yanı sıra nedenlerinin de çok ayrıntılı bir şekilde irdelenmesi gerekir. Zira kansızlık, birçok önemli hastalığın belirti ve bulgularından bir tanesidir, bazen de sadece tek bulgudur. Maalesef kansızlık kişiler ve hekimler tarafından yeterince önem verilmeyen bir bulgu olmaya devam etmektedir. Kansızlık başta kanser, romatizmal hastalıklar, kronik infeksiyonlar, şeker hastalığı, böbrek yetersizliği gibi pek çok hastalığa eşlik eden çok önemli bir belirtidir. Kansızlık toplumda çok yaygın bir durumdur. Kansızlığın tanısının konulması, neye bağlı olduğunun saptanması ve tedavisi son derece önemlidir. Kansızlık hastalandırır, erken yaşlandırır ve öldürebilir.

25eylul2017-kelebekKansızlıktaki Belirti ve Bulgular Nelerdir?

  • Halsizlik, yorgunluk, çabuk yorulma
  • Çarpıntı, taşikardi
  • Baş dönmesi, fenalık hissi
  • Adet düzensizlikleri
  • Cinsel fonksiyon bozukluğu
  • Baş ağrısı
  • Kulaklarda çınlama ve uğultu
  • Kol ve bacaklarda uyuşma ve iğnelenmeler (B12 eksikliği)
  • İştahsızlık, bulantı, yutma güçlüğü (demir eksikliği)
  • Dilde yanma ve tat alamama (B12 eksikliği)
  • Göğüs ağrısı
  • Ateş
  • Deri, göz akları ve el ayası çizgilerinde solukluk
  • Eforla gelen nefes darlığı
  • Sinirlilik, konsantrasyon yeteneğinde azalma

Kansızlık Nasıl Anlaşılır? Nasıl Tanı Konur?

Kansızlığın en önemli belirtisi deri, göz akları, tırnak yatakları ve avuç içi çizgilerindeki solukluktur. Kansızlık tanısı kanda hemoglobin miktarı, hematokrit değeri, eritrosit sayılarına bakılarak rahatlıkla konulabilir. Kan tetkiki olan hemogramdaki eritrositlere ait bir takım parametreler (eritrosit hacmi=MCV gibi) aneminin nedenini ortaya koyar.

Demir Eksikliği Anemisi Tanısı Nasıl Konur?

Kan demiri, serum total demir bağlama kapasitesi, ferritin düzeylerine bakarak tanı rahatlıkla konulabilir.

Demir Eksikliği Nedenleri

Demir eksikliği tüm dünya nüfusunu yüzde 25 kadarını etkilemektedir ve en sık görülen beslenme bozukluğudur.

Kronik kan kaybı:

Erişkinlerdeki en sık demir eksikliği nedenidir. Kayıp, bağırsaklar ve kadınlarda genital yol ile olmaktadır. Kronik kan kayıplarının bir kısmı sinsi seyreder ve her hangi bir belirti ve bulguya yol açmaz. Mide ülseri, mide fıtığı, yemek borusu ve midedeki varisler, kolon polipleri, ülseratif kolit ve Crohn hastalığı gibi iltihabi bağırsak hastalıkları, parazitler, kronik aspirin ve kan sulandırıcı ilaç kullanılması gibi nedenler ‘demir eksikliği kansızlığı’na yol açabilir. Kadınlarda adet kanamalarına bağlı olarak demir eksikliği kansızlığı sık olarak ortaya çıkarken, erişkin bir yaştaki erkekte ortaya çıkan demir eksikliği anemisi mutlaka son derece ciddi bir bulgu olarak ele alınmalıdır. Erkekte demir eksikliği anemisi kanserlerin özellikle mide-bağırsak kanserlerinin ilk belirtisi olabilir. Erken tanı ve tedavi ise hayat kurtarıcı olacaktır. Böyle bir durumda mide-bağırsak sisteminin endoskopik olarak incelenmesi tanı açısından çok önemlidir. Kadınlarda yine adet kanamaları ile açıklanamayan demir eksikliği kansızlığı, jinekolojik tümörler açısından alarme edici olmalıdır.

Diyette demir eksikliği:

Demir bakımından fakir besinlerle beslenmek gelişmemiş ülkelerde ve büyüme çağındaki çocuklarda sıktır.

Bağırsaklardan demir emiliminin bozulması:

Mide ameliyatları ile midenin bir kısmının veya tamamının çıkarılması, ince bağırsak hastalıkları (glüten entropatisi dahil) demir eksikliğine yol açabilir. Midenin asit muhtevası demir emilimini kolaylaştırıcı bir faktördür. Midenin asit salgılamasının bozulduğu atrofik gastrit gibi hastalıklarda da demir eksikliği gelişebilir.

Artan demir ihtiyacı:

Gelişmekte olan çocuklarda, gelişmekte olan ve adet görmeye başlayan kız çocuklarında, gebelerde, sık doğum ve düşük yapan kadınlarda, aşırı egzersiz yapanlarda demir ihtiyacı fazladır. Diyette yeterli demir yok ise kolaylıkla demir eksikliği anemisi ortaya çıkar.

Demir Eksikliğinin Belirti ve Bulguları Nelerdir?

Kansızlığa bağlı genel şikayetler, belirti ve bulguların yanı sıra demir eksikliğine özgü sayılan belirti ve bulgular da mevcuttur. Dudak açılarında çatlaklar, yutma güçlüğü, tırnaklarda enine çizgilenmeler, kolay kırılma, tırnaklarda düzleşme ve çukurlaşma, saçlarda kuruma ve kolay kırılma demir eksikliğini düşündüren bulgulardır.

Fazla Demir Zararlıdır

İnsanda demir rezervi son derece düşüktür. 80 kilo bir kişide kalsiyum rezervi 1 kilo kadar iken, demir rezervi sadece 5 gram kadardır. Özellikle kırmızı ette bulunan demir kalp krizi riskini artırabilir. Demir oksidan bir maddedir. Kolesterolü okside ederek zararlı hale gelmesine ve serbest radikal bileşiklerin artışına neden olabilir. Fazla demir karaciğer yağlanmasına, şeker hastalığına, kalın bağırsak kanserine ve erken yaşlanmaya yol açabilir. Gerekmedikçe demir preparatları kullanılmamalıdır. Bazı Ailevi Akdeniz Kansızlığı hastalarına demir eksikliği zannedilerek gereksiz demir tedavisi yapılmaktadır, bu son derece sakıncalıdır.

Demir Eksikliğinde Tedavi

Demirden zengin besinler sakatat türleri, kırmızı et, yumurta sarısı, kuru erik, kuru üzüm, baklagiller, yeşil sebze ve meyvelerdir. Sakatatların 100 gramında 8-10 mg, kırmızı etin 100 gramında 6-8 mg demir vardır. Kırmızı ete rengini veren demirdir. Tavuk ve balıketlerinin renginin beyaz olması demir miktarının az olması ile ilişkilidir. Hayvansal gıdalarda demir hem daha fazla vardır, hem de daha kolay emilir. Sütün, özellikle inek sütünün demir içeriği düşüktür. Tahıl, kuruyemiş, kuru baklagiller, bazı meyve ve

Tedavi Demir Tuzları İle Yapılmalı

Demir eksikliği tanısı konduğunda tedavinin iki amacı vardır. Demir eksikliğinin nedenini bulmak ve ortadan kaldırmak, sonra demir tedavisi ile demir depolarını doldurmaktır. Neden bulunup, ortadan kaldırılmadığı sürece demir eksikliği tedavisi başarılı olamaz. Örneğin bir bağırsak kanseri vakasında, sadece demir tedavisi yapılarak başarılı olunamaz çünkü demir ve kan kaybı devam etmektedir. Demir eksikliği tedavisinde asla kan transfüzyonu önerilmez. Kan transfüzyonu çok önemli işlemdir ve canlı doku transplantasyonu gibi sonuçlara yol açmaktadır. Akut, yeni ortaya çıkan bir kanama durumu olmadıkça kan transfüzyonu asla yapılmamalıdır. Demir tedavisi tek başına demir tuzları ile yapılmalıdır. İki değerlikli demir tuzları, üç değerlikli demir tuzlarına göre daha kolay emilir. Vitaminlerle zenginleştirilmiş demir preparatları uygun değildir. Demir preparatları mide- bağırsaklarda bulantı, kusma, ishal ve kabızlık gibi yan etkilere neden olabilir. Bu nedenle tedaviye düşük dozlarda başlanmalı ve ilaç mümkünse yemek aralarında alınmalıdır. Demir tedavisi dışkının renginde kanamaya benzer renk değişikliğine neden olabilir.

Limonlu Çay Demir Emilimini Arttırır

Fazla miktarda çay içmek demir emilimini azaltabilir. Bu nedenle yemek sonrası değil, yemekten iki saat kadar sonra çay içilmesi uygun olacaktır. Çayın limonla birlikte içilmesi ise demir emilimini kolaylaştıracaktır. Yeşil ve siyah çay, kahve ve kola gibi içecekler demir emilimini azaltabilir. Bu içecekler yemeklerle kalsiyum demir emilimini engelleyebilir. Kalsiyum, hem hayvansal hem de bitkisel demir emilimini güçleştirebilir. Demir eksikliği olanlar süt ve süt ürünlerini tüketmemelidir. İşlenmemiş tahıllar daha fazla demir içerir. Beyaz pirinç ve beyaz unda ise demir azdır. Özellikle brokoli ve lahana demirden zengin hayvansal ve bitkisel gıdaların birlikte tüketilmesi oldukça yararlıdır. C vitamini demirin emilimini özellikle kolaylaştırır. C vitamininden zengin salatalarla birlikte demirden zengin mercimek ve et gibi yiyeceklerin birlikte alınması demir emilimini arttırır. Yumurta iyi bir demir kaynağıdır.