Yaşam Reçeteleri
Türkiye’de gereksiz yere antibiyotik kullanımı had safhada. Doğru kullanılmadıkları için de bir fayda sağlamıyor… Aksine kişinin hastanelik olmasına yol açabiliyor…
“Dünya Sağlık Örgütü verilerine göre ağrı kesiciler ve antibiyotikler tüm dünya genelinde en sık kullanılan ve en fazla yan etkiye yol açan ilaçlardır” diyen İç Hastalıkları Uzmanı Prof. Dr. Osman Erk, bu konudaki sorularımızı yanıtlayıp hayati uyarılarda bulundu… İstatistiklerin düzenli olarak tutulduğu Amerika’da her yıl ortalama 200 bin kişi ilaçların yan etkilerinden, hatalı ilaç kullanımından, gereksiz ameliyatlardan, hastane enfeksiyonlarından ve hastanelerde önlenebilir diğer hastalıklardan dolayı hayatını kaybetmektedir. Bu ölümlerin en az yarısı ilaçların yan etkileri sonucu ortaya çıkmaktadır. Doğru tanı ve doğru tedavi prosedürlerine rağmen ilaçların beklenmeyen, istenmeyen ve zararlı yan etkileri ölümlere yol açmaktadır.
SORU 1: Vücuda ne gibi zararları olur?
Hasta, hasta yakını ve maalesef doktorlar tarafından en fazla suiistimal edilen ilaç grubu antibiyotiklerdir. Antibiyotikler ateş düşürücü ve ağrı kesici olarak sıkça kullanılır. Türkiye antibiyotik kullanımında Avrupa birincisidir ve yazılan her üç reçeteden birinde mutlaka antibiyotik bulunmaktadır. Antibiyotikler insan vücudunda özellikle deri ve bağırsaklarda yaşayan ve bizi hastalıklardan koruyan dost bakterileri yok ederek, bağışıklık sisteminin zayıflamasına yol açar.
SORU 2: Sık kullanılırsa nelere yol açabilir?
Özellikle çocukluk döneminde sık antibiyotik kullananlarda obezite, şeker hastalığı, kanser riskinde artış, bağışıklık sisteminin bozulması gibi durumların sık olduğu bildirilmektedir. Antibiyotikler gerekli olduğu zamanlarda ve doktor gözetimin de uygulandığında yararlı olurlar. Ateş düşürücü ve ağrı kesici değillerdir.
SORU 3: Her kullanan kişide yan etki görülür mü?
Her antibiyotik kullananda tabii ki yan etki görülmez. Antibiyotiğin cinsi ve kullanılan kişinin yapısına göre yan etkiler değişir. Antibiyotik kullanımının kurallara bağlı olması, hekim tarafından uygulanması, gerekli süre ve gerekli dozlarda kullanılması zorunludur.
Bakteri mi? Virüs mü?
SORU 4: Her ateş yüksekliğinde kullanılmalı mıdır?
Enfeksiyon hastalıkları genelde yüksek ateşle seyreder. Ancak yine de ateş mutlaka enfeksiyon belirtisi değildir. Bazen (alkolikler, kortizon türü ilaç alanlar, böbrek yetersizliği olanlar, çok yaşlılar…) enfeksiyon varlığında ateş olmayabilir. Bazen de ateş, kanser, romatizmal hastalık, alerjik reaksiyon belirtisidir. Antibiyotikler sadece bakterilere karşı etkili; mantar ve virüslere karşı etkili değildir. Bir enfeksiyon hastalığında bakteri virüs ayrımı çok önemlidir.
SORU 5: En sık hangi hastalıklarda gereksiz yere kullanılır?
Üst solunum yolu enfeksiyonları ve ishaller en sık gereksiz antibiyotik kullanılan hastalıklardır. Tüm bu hastalık durumlarında etken büyük çoğunlukla virüslerdir ve antibiyotik kullanımı gereksizdir. Akut ishal durumlarında en sık neden bakteri, toksin, virüs ve mantarlardır. Bakterilerle oluşan ishal durumlarında bile antibiyotik kullanımı gereksizdir. İshal tedavisinde kullanılan antibiyotiklerin en sık yan etkisi yine antibiyotiklere bağlı ishallerdir.
SORU 6: Nadir görülen yan etkileri nelerdir?
Bazı grup antibiyotikler (özellikle florokinolonlar) depresyon, halüsinasyon gibi yan etkilere sebep olabilir. Gözde retina dekolmanı, tendon rüptürleri, periferik nöropatiler az bilinen yan etkilerdendir. Bazı antibiyotikler ise iç kulak ve duyu sinirlerini etkileyerek sağırlığa neden olabilir. Alerjik deri döküntüleri, baş ağrısı, baş dönmesi, ağız ve göz kuruluğu diğer yan etkileri arasındadır.
SORU 7: En korkulan komplikasyonları nelerdir?
Anafilaksi ve anafilaktik şok antibiyotiklerin en korkulan komplikasyonlarından biridir. Antibiyotik kullanımından hemen sonra ortaya çıkan kaşıntı, kızarıklık gibi deri belirtileri, nefes darlığı, tansiyon düşüklüğü, bazen bulantı, kusma, karın ağrısı oluşur. Her antibiyotik böyle bir etkiye yol açabilir. Yine özellikle belirli bir grup antibiyotik (florokinolonlar) kalp çarpıntısı ve ardından kalp durması tablosuna yol açabilir.
SORU 8: En yaygın yan etkileri nelerdir?
Antibiyotikler bağırsaklardaki iyi bakterileri ortadan kaldırarak dengeyi bozup, ishale neden olurlar. Antibiyotiklerin bazıları özellikle karaciğer ve böbreklerde hasara yol açarak, karaciğer ve böbrek yetersizliğine neden olabilir. Karaciğerde enzim yüksekliklerine, akut hepatite, saha kesesinde taş ve çamur oluşumuna, hatta transplantasyon gerektiren akut karaciğer hasarına yol açabilirler. Kan hücrelerinin yapım yeri olan kemik iliğine de toksik etkilidir.