Bitkisel yağların özel işlemlere tabi tutulmasıyla elde edilen trans yağlar, raf ömrünü uzattığı için özellikle hazır gıda üretiminde tercih ediliyor. Ancak kalp ve damar sağlığına büyük zarar veriyor…
Trans yağlar, bitkisel sıvı yağlara (kanola, soya, ayçiçeği, pamuk, safran gibi) hidrojen eklenmesi ve ısıtılması sonucu ortaya çıkan sağlık açısından habis bir yağ çeşididir. Yemeklik yağların yüksek ısılarda sürekli olarak ısıtılmasıyla da sağlıksız trans yağlar meydana gelebilmektedir. Diğer yağlara göre trans yağların ömrü uzundur. Maliyeti düşük, oda sıcaklığında besinler içinde katı halde bulunması ve gıdaya lezzet verebilmesi gibi özellikleri ile gıda sektörünün kullanmayı tercih ettiği bu trans yağlar yapay, sentetik, katı hale getirilmiş, sağlık açısından son derece zararlı olan yağlardır. Trans yağlar gıdanın ömrünü uzatan, kullananların ise ömrünü kısaltan yağlardır. Doymuş ve trans yağlar vücutta kolesterol yapımını uyarırlar. Konuyu daha net açıklamak için bu konuda çok sorulan soruları cevaplayarak yazıma devam etmek istiyorum.
Et ve süt ürünlerinde trans yağ var mıdır?
Koyun, keçi, inek, kuzu gibi geviş getiren hayvanların yedikleri yemlerin ve gıdaların işkembelerinde bakteriler tarafından işlenmesiyle trans yağlar oluşabilir. Bu nedenle et ve süt ürünlerinde %2-6 arasında trans yağ bulunmaktadır. Bu trans yağlar doğal oldukları için sağlık açısından zararsız kabul edilmektedir ve diğer trans yağlarla karıştırılmamalıdır. Bunun dışında fastfood restoranlarında sürekli kullanılabilen kızartma yağlar önemli miktarda trans yağ içermektedir. Hazır, ambalajlanmış gıda maddeleri içinde bulunan trans yağlar ise doğada bulunmayan, yapay, sentetik, insan vücuduna gerekli olmayan toksik yağlardır.
Sağlığımıza ne tür etkiler yapar?
Trans yağların ham maddesi bitkisel sıvı yağlardır. Bu yağlar rafine olmadıkça (işlenmedikçe) aslında sağlığa yararlı olabilen yağlardır. Gıda endüstrisi çok fazla kar elde edebilmek için aslında sağlıklı olan bu yağlardan son derece toksik, zararlı yağlar üretmektedir. Trans yağlar sıvı bitkisel yağların çok fazla basınç ve ısı altında hidrojen ile muamele edilmesi sonucu ortaya çıkar ve doğal yaşamda bulunmayan, endüstriyel gıdalardır. Her işlenmiş, ambalajlanmış, rafine edilmiş, doğallığı bozulmuş gıda gibi trans yağlar da zararlı ürünlerdir. Trans yağlar vücut için gereksizdir ve hiçbir olumlu etkisi yoktur. Oldukça yapışkan yağlardır, karaciğer ve damar sistemine kolaylıkla yapışarak karaciğer yağlanması ve damar hastalıklarına yol açar ve vücuttan temizlenmesi oldukça zordur. Vücuda oldukça toksik etkiye sahiptir. İnsülin direnci ve diyabet hastalığına zemin hazırlar. Vücut kolesterol ve trigliserid miktarlarını artırır. Vücutta zararlı serbest radikallerin ortaya çıkmasına neden olur ve kanserojendir.
Hangi hastalıklara yol açar?
Trans yağlar bütün öldürücü kronik hastalıklara yol açabilen toksik bir madde olarak tanımlanmaktadır. Kanser, obezite, diyabet, koroner kalp hastalığı, kalp yetersizliği, Parkinson, bunama, karaciğer yağlanması ve siroz, kısırlık, düşük doğum, majör depresyon bu hastalıklardan başlıcalarıdır.
Hangi ürünlerin içinde bulunur?
Trans yağlar defalarca ısıtılıp ısıtılıp kullanılabilme özelliğine sahiptir. Fastfood restoranlarda patates, tavuk ve sebze kızartmalarında sık olarak kullanılmaktadır. Kurabiyelerin %90’ında, donmuş gıdaların %80’inde trans yağ vardır. Bunun dışında margarinlerde, bisküvilerde çikolatalarda, gofretlerde, kraker ve cipslerde trans yağ vardır. Ambalajlanmış, hazır gıdaların hemen hepsi trans yağ içermektedir. Ekmeklerde, simitlerde, konservelerde trans yağ vardır. Etiketlenmiş ürünler dışında pasta ve kek gibi pastahane ürünlerinde de bol miktarda trans yağ vardır.
Peki nelere dikkat etmeliyiz?
Hazır yiyecek etiketleri dikkatle takip edilmelidir. “hidrojenize yağ”, “hidrojenize nebati yağ”, digliserid, monogliserid gibi ibareler trans yağları gizlemek için sıklıkla etiketlerde yer almaktadır. Bu ibareleri içeren gıdalardan kesinlikle uzak durulmalıdır. Türkiye’de 2007 yılından itibaren ürün içindeki toplam yağın 100 gramında 1 gr’dan daha az trans yağ var ise ürün trans yağ içermez diye etiketlenmektedir. Bu tür gıdalara dikkat edilmelidir. Trans yağ almamak için hazır, ambalajlı gıdalardan kesinlikle uzak durulmalıdır.
Trans yağların günlük güvenli bir kullanma dozu söz konusu değildir. Fabrikalarda ve tezgahlarda üretilmiş hazır gıdalardan uzak durulmalıdır.
Genç yaşta kalp krizi sebebi midir?
Trans yağlar vücut için gereksiz, toksik yağlardır ve güvenli bir günlük doz söz konusu değildir. ABD’de 12-20 yaş arasındaki çocuk ve yeni erişkinlerin günde 20-30 gr trans yağ kullandığı bilinmektedir ve bu miktarlar sağlık açısından son derece zararlıdır. Trans yağların bu kadar çok miktarda kullanılması 20 ve 30:lu yaşlarda ortaya çıkan kalp krizlerinin en önemli nedeni olarak gösterilmektedir. ABD’de sağlık otoriteleri günlük alımı 1 gr’ın altına çekmeye çalışmaktadırlar.
Hangi yağ güvenli olarak kullanılabilir?
Türkiye’de güvenli sayılabilecek başlıca yağ soğuk sıkım ekstra Virgin zeytinyağıdır. Bunun dışında organik tereyağı sağlıklı olarak nitelendirilebilir. Rafine edilmiş bütün yağlardan uzak durulmalıdır. Kanola, soya mısırözü, pamuk yağı gibi yağlar GDO’lu olma ihtimali çok yüksek olan yağlardır, uzak durulmalıdır.