Kalp Damar Sağlığı İçin Alınması Gereken Önlemler

Damar sağlığı, damarlar içinde dolaşan kanın normal olması organların sağlığı için son derece önemlidir. Damarlar organları oksijen, vitamin, mineral ve diğer önemli besinleri sağlayarak organların normal çalışmasını düzenlerler. Damarların iç yüzeyini kaplayan endotel adı verilen hücreler topluluğu günümüzde artık bir endokrin organ gibi kabul edilmektedir. Endotel hücreleri kan ile doku arasında bir bariyer görevi yapmak dışında birçok hormon gibi etki gösteren kimyasal bileşikleri salgılarlar. Bu bileşikler içinde en çok bilinen nitrik oksit (NO)  damarların genişlemesini ayarlar, damarların içinde dolaşan kanın akışkanlığını sağlar.  Endotel hücreleri son derece hassas ve kırılgandır. Pek çok neden endotel üzerine toksik etki gösterebilir. Bu nedenlerin bilinmesi ve risk faktörlerine karşı önlem alınması zorunludur. Beyin damarlarının daralması unutkanlık, demans, felçlere yol açarken, kalp damarlarının tıkanması kalp krizine ve kalp yetersizliğine neden olur. Bunların dışında böbrek damarlarının tıkanması hipertansiyona ve böbrek yetersizliğine, cinsel bölge damarlarının daralması impotansa neden olur.

Kişinin damar sağlığı ne kadar genç ise kişi o kadar gençtir. Kişi endoteli kadar sağlıklıdır. Yüksek kolesterol, hipertansiyon, sigara içilmesi, beslenmede antioksidan eksikliği, serbest radikal fazlalığı, kanın pıhtılaşmasına neden olan homosistein yüksekliği endotel üzerine toksik etkilidir. Bunlardan sakınılması gerekir. Kalp damar sağlığı için Prof. Dr. Osman ERK’in görüşlerini aldık.

SORU 1: Kalp damar sağlığının önemi nedir?

Kalp krizi ve inme gibi hastalıklar en sık ölüm nedenlerinden biridir. Bu tür hastalıklar aynı zamanda erken ölümlerin de en sık nedenidir. Kalp damar hastalıklarını meydana getiren birçok risk faktörü vardır. Bu faktörlerin bilinmesi ve gerekli önlemlerin alınması son derece önemlidir. İyi hekim hastalığı önler. Kötü hekim hastalığı tedavi etmeye çalışır. Hastalıklarla uğraşmak yerine koruyucu önlemler alarak hastalıkları önlemek çok daha kolay ve masrafsızdır.

SORU 2: Kalp damar hastalığı için bilinen risk faktörleri nelerdir?

Yaş, ailede kalp damar hastalığının var olması, şeker hastalığı, stres, şişmanlık, hipertansiyon, kolesterol yüksekliği (LDL yüksekliği, HDL düşüklüğü), fazla alkol, kontrolsüz doğum kontrol hapı kullanma (özellikle sigara ile birlikte), erken menopoz, hareketsizlik en önemli risk faktörleridir. Bu faktörlerin neredeyse hepsi ise kötü beslenme alışkanlıkları sonucu ortaya çıkar.

 SORU 3: Kalp damar hastalıklarının beslenmeyle olan ilintisi nedir?

Kalp damar hastalıkları çocukluk döneminde başlamaktadır. Bu dönemdeki kötü beslenme alışkanlıkları özellikle doymuş ve trans yağ, işlenmiş toksik gıdalar, früktozdan zengin mısır şurubundan yapılmış market ve fırın ürünleri, aşırı tuz ve az lif tüketimi ile ilişkilidir. Stres ve hareketsizlik bu kötü beslenme alışkanlıklarının etkilerini daha da arttırmaktadır. Kalp damar hastalıklarından korunma çocukluk döneminde başlayıp bütün yaşam boyunca devam ettirmesi gereken bir yaşam tarzı ile mümkündür. Çocukluk dönemindeki kötü beslenme şartları kalp damar hastalıkları yanı sıra erişkin kanserlerinin de en önemli nedenidir.

SORU 4: Kalp damar hastalıkların trans yağların önemi nedir?

Trans yağlar bitkisel yağların aşırı ısıtılması ve hidrojenizasyonu ile ortaya çıkan işlenmiş içinde trans yağ ve diğer kanserojen bileşikleri var olduğu yağlardır. Trans yağlar kalp damar sistemini en fazla tehdit eden faktörlerden biridir. Çocukluk döneminde trans yağlardan zengin bir beslenme kalp krizine ve felçlere yol açmaktadır. Her hangi bir nedenle vefat eden çocuklar üzerinde yapılan otopsi çalışmalarında trans yağların damarlar üzerindeki bu kötü etkileri bilimsel olarak gösterilmiştir. Trans yağlar tüm dünyada yasaklanmaya başlanmıştır. Trans yağlar her yerde hazır ve nazırdır. Kızartma yağları, margarinler, ambalajlı market ürünleri, ambalajsız pastane ve fırın ürünleri trans yağlarla doludur.

SORU 5: Kalp damar sağlığı için beslenme düzeni nasıl olmalıdır?

Bitkisel ürünlerle dengeli bir beslenme kalp damar sağlığı için koruyucudur. Başta yeşil yapraklı sebzeler olmak üzere her türlü sebze sınırsız olarak tüketilebilir. Bunun dışında günde 4-5 porsiyon meyve mutlaka tüketilmelidir. Sebze ve meyvelerden zengin bir beslenme düzeni bol miktarda antioksidan, antikanserojen mikro besin ve lif sağlar. Bunların dışında fazla olmamak üzere kuruyemişler (ceviz, badem, fındık, fıstık), kuru baklagiller ve çok az miktarda (günde 3 dilim) tam tahıllı ekmek sağlıklıdır. Bu beslenme düzeni %20 kadar sağlıklı yağ içerir. Hayvansal ürünler (et, süt, peynir, krema, dondurma, tereyağı, salam, sosis, sucuk) diyette az miktarda yer almalıdır. Hayvansal ürünlerde var olan doymuş yağ, kolesterol, yağda eriyen toksinler sağlığa zarar verebilir.

SORU 6: Kalp damar sağlığı için mutlaka yasaklanması gereken besinler nelerdir?

Kızartma yağlarından mutlaka sakınılmalıdır. Yemekler mümkünse haşlama, buğulama, ızgarada pişirme şeklinde olmalıdır. Kızartma yapılacaksa düşük ısı ve zeytinyağı tercih edilmelidir. Fast food yiyecek satan yerlerde, otellerde, tatil köylerinde, büyük restoranlarda kızartma yağı ile hazırlanmamış yiyecekler yemeye dikkat edilmelidir. Kızartma yağları toksiktir ve tıpkı sigara gibi bol miktarda kanserojen bileşik içerir. Beslenme alışkanlığında ilk terk edilmesi gereken kızartma yağlardır. Marketlerden alışveriş yapıldığı zaman etiketler mutlaka okunulmalıdır. Kalorisi; doymuş yağ, trans yağ, glüten, früktoz şurubu içerip içermediği kontrol edilmelidir. Fabrikalarda ve tezgahlarda imal edilen, yapay, ambalajlı, üzerinde son kullanma tarihi olan gıdalar değil; doğal pazarlarda satılan sebze ve meyveler tercih edilmelidir.

SORU 7: Kalp damar sağlığı için diğer önemli faktörler nelerdir?

Normal bir kişide tansiyon 120/80mm/Hg’yi geçmemelidir. Yine aynı şekilde insülin direnci ile yakın alakası olan bel çevresi ölçümü kadınlarda 80, erkeklerde 94 cm’i geçmemelidir. Sigara endotele en fazla zarar veren kötü alışkanlıklardan biridir. Bunun dışında günde 30-45 dk sürecek tempolu bir yürüyüş, yüzme gibi fiziksel aktivitelerde damar sağlığı için son derece önemlidir.