Kanserden Ne Zaman Şüphelenmek Gerekir?

Kanseri yenmek için ilk şart erken teşhistir. Bu da hastalığın yorgunluk kansızlık ve nefes darlığı gibi işaretlerini dikkate almakla mümkündür.

Her yıl dün­ya­da 12-15 mil­yon in­san kan­se­re ya­ka­lan­mak­ta, 7-8 mil­yon in­san kan­ser ne­de­niy­le ha­ya­tı­nı kay­be­tmektedir. Ül­ke­miz­de de her yıl 150-200 bin ki­şi­nin kan­se­re ya­ka­lan­dı­ğı he­sap edi­li­yor ve bu sa­yı her ge­çen yıl ar­tı­yor. Sağ­lık­lı is­ta­tis­ti­ki ve­ri­le­rin el­de edil­di­ği AB­D’­de ka­dın­la­rı en sık me­me, ak­ci­ğer ve ko­lon kan­se­ri; er­kek­le­ri ise pros­tat, ak­ci­ğer ve ko­lon kan­se­ri teh­dit et­mek­te­dir… Tür­ki­ye­’de İl Sağ­lık Mü­dür­lük­le­ri ve Üni­ver­si­te Has­ta­ne­le­ri ve­ri­le­ri­ne gö­re aşa­ğı yu­ka­rı ay­nı sı­ra­la­ma söz ko­nu­su­dur. İstanbul Tıp Fakültesi İç Hastalıkları Uzmanı Prof. Dr. Osman Erk önemli bilgiler verdi.

Kan­se­ri han­gi et­ken­ler te­tik­ler?

Kan­se­rin or­ta­ya çık­ma­sı­nı te­tik­le­yen fak­tör­ler yaş, cin­si­yet, ge­ne­tik, çev­re­sel (gü­neş ışı­ğı, rad­yas­yon, ra­don, as­best, ben­zen, ar­se­nik, si­ga­ra, al­kol, vi­ral in­fek­si­yon­lar, stres, ilaç­lar ve di­ğer kan­se­ro­jen­ler) risk fak­tör­le­ri­dir. Bu risk fak­tör­le­ri­ne ma­ru­zi­yet do­zu, sü­re­si ve bi­re­yin ya­şam tar­zı önem­li un­sur­lar­dır. Tüm kan­ser va­ka­la­rı­nın yüz­de 50’si tü­tün, di­yet ve vi­ral in­fek­si­yon­lar­la iliş­ki­li­dir… Tü­tün ve si­ga­ra tüm kan­ser ol­gu­la­rı­nın yüz­de 30’un­dan so­rum­lu­dur. İn­fek­si­yon­lar tüm kan­ser va­ka­la­rı­nın yüz­de 15-20’sin­den so­rum­lu­dur.

Hu­man Pa­pil­lo­ma Vi­rü­sü (HPV), He­pa­tit B Vi­rü­sü (HBV), He­li­ko­bak­ter pi­lo­ri, AIDS vi­rü­sü, Eps­te­in Barr Vi­rüs (EBV) gi­bi vi­ral et­ken­ler ise tüm kan­ser ol­gu­la­rı­nın yüz­de 15-20’sin­den so­rum­lu­dur. Böb­rek üs­tü be­zi, rek­tum, me­sa­ne, me­me kan­se­ri ve ser­vi­kal kan­ser­le­rin bir ve­ya da­ha çok vi­rü­süy­le il­gi­li ol­du­ğu an­la­şıl­mak­ta­dır. HPV ve HBV’­ye kar­şı aşı­lan­ma, Helikobakter pi­lo­ri­’ye kar­şı uy­gun ve risk­li va­ka­lar­da an­ti­bi­yo­tik te­da­vi­si, AIDS vi­rü­sü­ne kar­şı tek eş­li­lik ve gü­ven­li seks bu et­ken­ler­le or­ta­ya çı­kan kan­ser va­ka­la­rı­nın ön­len­me­si­ni sağ­la­ya­cak­tır.

Gi­de­rek ar­tan ve­ri­ler me­ta­bo­lik sen­dro­mun kan­ser ge­li­şi­miy­le il­gi­li ol­du­ğu­nu gös­ter­mek­te­dir (obe­zi­te ve gö­bek­li­lik, şe­ker has­ta­lı­ğı, hi­per­tan­si­yon, kan­da li­pid­le­rin yük­sek ol­ma­sı ve iyi huy­lu ko­les­te­ro­lün dü­şük ol­ma­sı…) Özel­lik­le er­kek­ler­de pan­kre­as, ka­dın­lar­da ka­lın ba­ğır­sak ve me­me kan­ser­le­rin­de ar­tış söz ko­nu­su­dur…

Kan­se­rin ge­nel be­lir­ti­le­ri ne­dir?

1. Hal­siz­lik, yor­gun­luk, ki­lo kay­bı.
2. Kan­sız­lık, ateş ve ter­le­me.
3. Ses kı­sık­lı­ğı, yut­ma güç­lü­ğü.
4. İs­hal ve­ya ka­bız (ba­ğır­sak alış­kan­lı­ğı­nın de­ğiş­me­si…)
5. Ne­fes dar­lı­ğı, bal­gam­da kan.
6. De­ri de­ği­şik­lik­le­ri, var olan ben­ler­de de­ği­şik­lik.
7. Ba­ğır­sak ve id­rar yo­lu ka­na­ma­la­rı.
8. Da­lak ve ka­ra­ci­ğer bü­yü­me­si.
9. Vü­cut­ta ele ge­len kit­le­ler.
10. İyi­leş­me­yen ya­ra­lar.

Kan tes­tiy­le teş­his edi­le­bi­lir mi?

Çok sö­zü edi­len tü­mör gös­ter­ge­le­ri ve­ya tü­mör mar­ker­le­ri de­ni­len, halk ara­sın­da kan­ser tes­ti ola­rak ad­lan­dı­rı­lan test­le­rin kli­nik­te pra­tik bir ya­rar­lı­lı­ğı söz ko­nu­su de­ğil­dir. Kı­sa­ca şu an için ki­şi­nin kan­ser ol­du­ğu­nu gös­te­ren her­han­gi bir öz­gül kan tes­ti bu­lun­ma­mak­ta­dır. Sa­de­ce Pros­tat Spe­si­fik An­ti­jen (PSA) de­ni­len kan tes­ti yük­sek ise pros­tat bi­yop­si­si ya­pıl­ma­sı ge­re­kir. Yi­ne dış­kı­da ben­zi­din (giz­li kan) tes­ti ko­lon kan­se­ri için bir ta­ra­ma tes­ti­dir. Bel­ki önü­müz­de­ki dö­nem­de yo­ğun ça­lış­ma­lar so­nu­cu ide­al bir kan­ser gös­ter­ge­si bu­lu­na­bi­lir.

Si­ga­ra kul­la­nı­yor­sa­nız dik­kat!

Şu unutulmamalı ki tü­tün kul­la­nı­mı her çe­şit kan­ser ris­ki­ni ar­tı­rır. Tü­tün kan­ser ile iliş­ki­si gös­te­ril­miş en önem­li tü­ke­tim mad­de­si­dir. Si­ga­ra­nın ya­nı sı­ra pi­po, pu­ro ve nar­gi­le de kul­la­nı­lan mik­tar ve sü­rey­le doğ­ru oran­tı­lı ola­rak kan­ser ris­ki­ni ar­tır­mak­ta­dır. Tü­tün baş­ta ak­ci­ğer kan­se­ri ol­mak üze­re gırt­lak, ağız boş­lu­ğu, ye­mek bo­ru­su, id­rar tor­ba­sı, böb­rek­ler ve ka­dın­lar­da ji­ne­ko­lo­jik kan­ser (ser­viks kan­se­ri) ris­ki­ni ar­tır­mak­ta­dır. Si­ga­ra­ya baş­la­ma ya­şı, içi­len si­ga­ra ade­di, si­ga­ra kul­lan­ma sü­re­si, du­ma­nı içi­ne çek­me, her bir si­ga­ra­dan da­ha faz­la ne­fes çek­me, içer­ken si­ga­ra­yı sü­rek­li ağız­da tut­ma kan­ser ris­ki­ni be­lir­le­mek­te, si­ga­ra­nın kan­ser ya­pı­cı et­ki­si, si­ga­ra ta­ma­men bı­ra­kıl­sa bi­le 15 yıl ka­dar de­vam eder. Si­ga­ra­da 4000’e ya­kın kim­ya­sal mad­de olup, bun­la­rın için­de 50 ka­da­rı kan­se­ro­jen­dir. Tü­tün için­de­ki en kan­se­ro­jen mad­de PAH (po­li­sik­lik aro­ma­tik hid­ro­kar­bon­lar)’lar­dan 3,4 Ben­zo­pi­ren­dir. Sa­nıl­dı­ğı­nın ak­si­ne ni­ko­tin kan­se­ro­jen de­ğil si­ga­ra ba­ğım­lı­lı­ğı­nı oluş­tu­ran kim­ya­sal mad­de­dir.