Karaciğer hepatosit denilen milyonlarca hücreden oluşur. Normalde karaciğer hücrelerinde az miktarda yağ vardır. Hepatosteatozu tanımlamak için 5 rakamı önemlidir. Karaciğer kendi ağırlığının %5’inden daha fazla yağ içerirse veya karaciğer biyopsisinde hepatositlerin %5’inden fazlasında yağ damlacıkları bulunursa hepatosteatoz var demektir. Hepatosteatoz toplumda %30-40 oranında görülmekte ve sıklığı giderek artış göstermektedir.
Hepatosteatozun nedenleri nelerdir?
- Alkole bağlı (en sık)
- Diyetle ilişkili (obezite, diyabet, kolesterol yüksekliği)
- İlaçlar, (kortizon, tetrasiklin ve diğerleri)
- Karaciğer hastalıkları (hepatit (hepatit C), hemakromatoz (demir birikimi))
Karaciğer yağlanmasının önemi nedir?
Karaciğer yağlanması, sonuçta siroza kadar gidebilecek bir sürecin başlangıcıdır. Karaciğer yağlanmasında karaciğerde yağ vakuolleri vardır, iltihabi hücreler ve siroz bulguları söz konusu değildir. Daha sonraki aşamada steatohepatit denen tablo ortaya çıkar. Bu durumda karaciğerde hem yağ damlacıkları hem de iltihabi hücreler bir aradadır. Daha sonra süreç ilerler ise, karaciğer fibrozu ve karaciğer sirozu ortaya çıkacaktır.
Karaciğerin görevleri nelerdir?
Karaciğer vücut kanlanmasının en fazla olduğu organlardan biridir. Hem temiz kan damarlarından gelen, hem de portal sistem denen barsaklardan gelen kan ile temas halindedir. Vücudun en önemli detoks organıdır. Barsaklardan gelen mikroorganizma ve toksinlere karşı en önemli bariyerdir. Toksin, alkol ve ilaçların vücuttan temizlenmesini, yaşlanmış kan hücrelerinin dolaşımdan alınmasını sağlar. Bağışıklık sisteminin önemli bir organıdır.
Alkol dışı karaciğer yağlanması en sık hangi durumlarda görülür?
- Obezite (abdominal obezite)
- Şeker hastalığı
- Kolesterol ve trigliserid yüksekliği
- Metabolik sendrom
- Uzun süren açlık
- İlaçlar ve uyuşturucular (östrojen, kortizol, aspirin, tetrasiklin, amiodaron, kokain)
- İnfeksiyonlar (hepatit C, HİV infeksiyonu, divertikülit)
- Barsaklarda aşırı bakteri gelişimi
- Geniş ince barsak rezeksiyonu (çıkarılması)
- Total parenteral beslenme
- Çeşitli toksinler (fosfor zehirlenmesi, petrokimyasallar, organik çözücüler, mantar zehiri)
Karaciğer yağlanması, diyabet ve insülin direnci, obezite
Alkol dışı karaciğer yağlanması olan hastaların %50-100’ü obezdir. Yine Tip II diabetes mellituslu hastaların %50’sinde karaciğer yağlanması vardır. Alkol dışı karaciğer yağlanması olanların %20-80’inde kolesterol ve trigliserid yüksekliği, HDL düşüklüğü söz konusudur. Karaciğer yağlanması olan kişilerin büyük çoğunluğunda insülin direnci vardır.
Alkolik karaciğer hastalığı gelişimini kolaylaştıran nedenler?
- Alkolün miktar ve süresi
- Alkol için şekli (sürekli kullananlarda, aralıklı kullananlardan daha sık)
- Beslenme bozukluğu (alkol ile birlikte proteinden fakir, kötü beslenme)
- Kişinin genetik özellikleri
- Cins (kadınlarda daha sık ve şiddetli)
- Hepatit virüsleri (hepatit B, hepatit C ve diğerleri)
- Sigara (alkol, sigara ayrılmaz ikili)
- Karaciğerde demir artışı
- Obezite
- Hepatit B taşıyıcılığı
Çeşitli içkilerdeki alkol oranı
| Bira | %3-5 | Viski | %43 |
| Şarap | %10-14 | Likör | %13-40 |
| Votka | %45 | Rakı | %40-45 |
| Cin | %40 | İspirto | %82 |
Alkol miktarı (gr) = Hacim (ml) x % alkol oranı x 0.8’dir.
Alkolik karaciğer hastalığı riskini azaltan faktörler
- Protein, antioksidan ve kolinden zengin bir diyet
- Günde 4-5 fincan kahve??
- Tok durumda alkol kullanımı
Alkolün vücutta açtığı hastalıklar
- Yağlanma
- Hepatit
- Siroz
- Pankreatit
- Hepatosellüler karsinom
- Hipertansiyon
- Alkolik kardiyomiyopati
- Kanser
- Hepatit B aktivasyonu
- Erken yaşlanma
Karaciğer yağlanmasını önlemek için tavsiyeler
- Alkol kullanma
- Spor
- Kilo ver
- Liften zengin sebze ve meyve tüket
- Yağlı et ve yumurta tüketme
- Yağdan zengin kuruyemişleri az tüket
- Aşırı karbonhidrat ve şeker tüketme
- Şarküteri ürünleri tüketme
- Doğal besinler tüket
- Marketlerdeki hazır, ambalajlı yiyeceklerden uzar dur
- Meyve suyu ve yüksek fruktozlu mısır şurubundan yapılmış içecekleri tüketme
- Enginar tüket (içinde hepatit koruyucu silimarin maddesi var, ayrıca lif, magnezyum, folat ve C vitamini var)
- Tüm yeşil ve sarı sebzeler karaciğer koruyucudur
- Oligofruktozdan zengin sebzeler tüket (hindiba, soğan, sarımsak, enginar, kuşkonmaz)
- Düşük kalorili diyet uygula
- Demir alımını azalt
- A vitamini ve demir preparatları kullanma
- Yüksek glisemik indeksli patates, beyaz ekmek, beyaz pirinçten uzak dur
- Diyet ve egzersiz ikilisi en önemli tavsiye
Karaciğer yağlaması kan testleri ile anlaşılabilir mi?
Karaciğer yağlanmasını gösteren spesifik kan testi yoktur. Karaciğer enzimleri olarak bilinen SGOT, SGPT, Alkali fosfataz, Gamma GT tetkikleri normal sınırlarda olabilir veya bu enzimlerin bir veya birkaçında hafif yükseklikler söz konusu olabilir. Albümin düzeyinde düşüklük, bilirubin düzeylerinde hafif yükseliş ve alkolik hepatit söz konusu olduğu zaman lökosit sayısında artış ve sedimentasyon yüksekliği görülebilir.
Karaciğer yağlanmasının kesin tanısı nasıl konur?
Biyopsi dışında karaciğerin ultrasonografik tetkiki tanıyı koydurur. Ultrason basit yağlanma ile steatohepatit arasında ayrım yapamaz, var ise siroz bulguları görülebilir.