Her şeye sinirleniyor, diyet yaptığınız halde kilo veremiyor veya durmadan kilo veriyorsanız nedeni “tiroid” olabilir…
Tiroid bezi, boynun ön tarafında bulunan, soluk borusunun (trakea) ön ve yan duvarlarını çevreleyen 15-20 gr ağırlığında bir iç-salgı bezidir. Tiroid bezi, büyüme ve gelişmenin normal olması ve metabolik dengelerin sağlanması için elzem olan T3 ve T4 denen iki hormon üretir. Tiroid bezi hastalıkları, basit guatrdan hayatı tehdit eden tiroid kanserine kadar değişir. En sık rastlanan hastalıklar, tiroid hormonları üretimindeki düzensizliklerdir.
İyot Alımına Dikkat Edin
Tiroid hormonları aşırı salgılandığında hipertiroidizm, yetersiz miktarda salgılandığında hipotiroidizm meydana gelir. Tiroid bezinin normalden büyük olmasına guatr adı verilir. Guatrda, tiroid bezi büyümüştür ancak fonksiyonlarında bozulma yoktur. Tiroid hormonlarındaki en ufak dengesizlik diğer organ ve sistemlerin de çalışmasını olumsuz etkiler. İstanbul Tıp Fakültesi, Dahiliye Anabilim Dalı Öğretim Görevlisi Prof. Dr. Osman Erk; Sözcü gazetesi için soruları yanıtladı.
SORU 1: Tiroid bezinin hastalıkları nelerdir?
Tiroid bezinin aşırı hormon salgılaması ve kanda tiroid hormonlarının artmasına Hipertiroidi denmektedir. Yetersiz hormon üretiminin olduğu duruma ise hipotiroidi denmektedir. Hipertiroidi ve hipotiroidi dışında tiroid bezinin büyümesine guatr adı verilir. Bu durumda tiroid hormonları normal olabilir veya yetersiz (hipotiroidi) olabilir. Tiroid bezi anatomik olarak soluk borusu, yemek borusu ve sinirlerle komşu olduğu için aşırı büyüyen guatr durumlarında nefes darlığı, yutma güçlüğü ve ses kısıklığı oluşabilir. Tiroid bezinin akut ve kronik iltihaplarına tiroidit denmektedir. Tiroiditler tanı karışıklıklarına yol açabilir. Tüm bunların dışında tiroid nodülleri toplumda sık rastlanan hastalıklardır. Nodüller tek ve çok sayıda; kistik, solid ve mikst karakterde olabilir.
SORU 2: Hipertiroidi (zehirli guatr) hangi durumda ortaya çıkar?
Hipertiroidi sıklıkla tiroid bezinin fazla çalıştığı diffüz toksik guatr (Graves hastalığı), toksik adenom ve multinodüler toksik guatrda ortaya çıkar. Bu durumlarda hormonlar fazla salgılanmaktadır. Bu hastalıkların dışında hormonların fazla salgılanmadığı fakat kana fazla hormon karıştığı tiroidit durumlarında ve tiroid hormonların zayıflamak amacı ile sık alındığı yapay zehirli guatr da hipertiroidi söz konusu olabilir. Kilo kaybı, kuvvetsizlik, kolay yorulma ve nefes darlığı ön plandadır. Kilo kaybı genel olarak artmış bir iştah ile birliktedir. Psikolojik durumda dengesizlik, kolay heyecanlanma, ağlama, aşırı hareketlilik ve saç dökülmesi de sıktır…
SORU 3: Guatr nasıl bir hastalıktır?
Endemik (yaygın-bölgesel) guatr dünyada en sık görülen beslenme (nütrisyon) hastalığıdır. Vücudun fizyolojik günlük ihtiyacı olan 120-150 mikrogram iyot alınamaz ise tiroid bezinde birçok fonksiyonel ve gelişim bozukluğu ortaya çıkar ve tiroid bezi büyümek zorunda kalır. Boyun ön kısmında bir şişlik ve nadir olarak ağrı, boğazda baskı hissi, ses kısıklığıyla kendini gösterir. Bazen şişlik hasta yakınları tarafından fark edilir ve kendisinin bir şikayeti olmaz.
SORU 4: Hipotiroidi nasıl bir hastalıktır?
Hipotiroidi en sık tiroid fonksiyon bozukluğudur. Tüm dünyada önlenebilir en sık hastalıklardan biridir. ABD’de 40 yaş ve üzeri kadınlarda hipotiroidi sıklığı yüzde 10 kadardır. Hipotiroidi tedavisi hasta ve hekimi en fazla tatmin eden tıbbın en başarılı olduğu alanlardan biridir. Tiroid hormonları ucuz, etkinliği yüksek ve güvenilir ilaçlardır. Hipotiroidiye bağlı bulgular tedaviyle ortadan kalkar. Hipotiroidi sessiz ve sinsi seyreder. Uykuya eğilim, soğuğa dayanamama, kaslarda tutukluk ve ağrı, kadınlarda adet düzensizlikleri sıktır. Hastada iştah azdır fakat buna rağmen kilo alımı söz konusudur.
SORU 5: Yapay Hipertiroidi ne demektir?
Kilo kontrolü amacıyla aşırı miktarda tiroid hormonunun alındığı nöropsikiatrik bir hastalıktır. Hastada hipertirodiye ait belirti ve bulgular vardır… Guatr ve göz bulguları ise söz konusu değildir. Tiroid ilaçlarının bu amaçlı aşırı kullanımı son derece tehlikelidir ve ölümlere yol açabilir.
SORU 6: Gebelikte tiroid nasıl etkilenir?
Gebelikte metabolizma hızlandığı için çarpıntı, sıcaklık artışı ve damarlarda genişleme söz konusudur. Tüm bu belirtiler hipertiroidiyi taklit edebilir. Gebelikte ayrıca tiroid hormonlarının normal değerleri ve TSH değerleri diğer insanlardan farklıdır. Gebelerde T4 denilen tiroid hormonu yüksek, TSH azalmış olabilir. Serbest T4 hormon ve sensitif TSH ölçümleri ile tanı karışıklığı giderilebilir.
SORU 7: Tiroid nodülü tehlikeli midir?
Nodüler guatr sık görülür. Nodül tiroid içinde büyümüş alanlardır. Boyutları değişik olabilir. Nodüller büyüyebilir, çok çalışır hale geçebilir ve yüzde 5 oranında da kanserleşebilir. Bu nedenle takibi gerekir. Hekim gerekli gördüğünde nodülden iğne biyopsisi ister.
SORU 8: Nasıl teşhis edilebilir?
Serbest T3, Serbest T4, Sensitif TSH, tiroid ultrasonografi tetkiki, tiroid sintigrafisi ve gerekirse ince iğne Aspirasyon biyopsi yöntemiyle tiroid hastalıklarına rahatça tanı konabilir.