E vitamini en güçlü antioksidanlardan biridir. Hücre zarlarını, kan yağlarını ve diğer hücre elemanlarını oksidasyondan korur. E vitamini kanser, kalp hastalığı, Alzheimer, katarakt ve yaşlanmaya karşı koruma sağlar. E vitamininin iki büyük etkisi vardır, kanın pıhtılaşmasını zorlaştırır ve serbest kökleri yok ederek antioksidan özellik gösterir. Selenyum ve C vitamini gibi diğer antioksidanlarla birlikte çalışır. Doğal E vitamini her biri farklı aktivasyona sahip 8 değişik molekülünden oluşur. Yani birbirine benzeyen 8 benzer bileşik vitamin E aktivitesi göstermektedir. Bunlardan 4’ü tokoferol, 4’ü ise tokotrienoldür. Sadece alfa tokoferol değil diğer bileşenlerinde kombine olarak alınması ile beklenen etki ortaya çıkar.
E vitamini tüm hücre zarlarında antioksidan olarak yer alarak serbest radikallerin doymamış yağ asitlerini okside etmesini önlemektedir. Kötü huylu kolesterol olarak bilinen LDL’yi oksidasyondan koruyarak kalp krizi ve inme riskini azaltmakta, katarakt gelişimini yavaşlatmaktadır. E vitamini kötü kolesterolün damarlara tutunmasına ve sızmasına engel olur, kalp krizi riskini engeller, kanı inceltir. Bunun için uzun süreli ve normalden daha fazla E vitamini tüketilmesi önerilmektedir. Araştırmalar Alzheimer ve erken bunamalı hastaların kanlarında C ve E vitaminlerinin düşük olduğunu göstermiştir. Her iki vitamin de serbest radikalleri ortadan kaldıran antioksidan özelliğe sahiptir. Bazı çalışmalar prostat ve akciğer gibi belirli kanserlerden koruduğunu göstermiştir. Gözler için faydalıdır, maküler dejenerasyon ve kataraktın engellenmesinde yardımcıdır.
Yoğun egzersiz yapanlarda oksidatif hasarı önlemeye yardımcıdır. Egzersiz sırasında daha fazla tüketilen oksijen, kas hücrelerinin duvar yapısında bulunan doymamış yağ asitlerinin oksidasyonu kolaylaştırır. E vitamini antioksidan olduğu için gıda sanayiinde koruyucu olarak kullanılır. Hücre zarları, kolesterol ve hücre içindeki elemanları oksidasyondan korur. E vitamini yağlardan oluşan hücre zarında, C vitamini ise hücre içinde su içeren bölgelerde antioksidan etki gösterir.
E vitamini beyin hücrelerini korumaktadır ve Alzheimer hastalığına karşı tedavide etkilidir. E vitamininin kan sulandırıcı etkisi vardır. Kalp krizini %40 oranında azaltır. Yüksek tansiyonu olanlarda takviye düşük dozdan başlamalıdır. Aspirin ile birlikte alındığında kanamaya eğilim artar. Ameliyat öncesi ve sonrası kullanılması sakıncalı olabilir. Kan sulandırıcı ilaç kullananlar E vitamini kullanımı için doktora danışılmalıdır. Retinitis pigmentosa adlı göz hastalığı olanlarda kullanımı sakıncalı olabilir.
E vitamini özellikle obez kişilerin oksidatif stresten korunmada yardımcıdır. En güçlü antioksidanlardan biridir. E vitamini özellikle beynin yağlı bölümlerinde ciddi antioksidan etki yaratarak hasar ve iltihaplanmayı azaltır. E vitamini ayrıca hafızanın korunmasında ve yaşlanmaya bağlı bilişsel bozuklukların azalmasında etkilidir. E vitamini şeker hastalığı üzerinde de olumlu etkiye sahiptir, yaşlı ve diyabetiklerde insülin etkisi arttırmaktadır. E vitamini serbest radikalleri ortadan kaldırdığında kendisi de serbest radikal haline gelir. Bu nedenle başta C vitamini, alfa lipoik asit ve koenzim Q10 gibi diğer antioksidanlarla birlikte kullanılmalıdır. Diğer vitaminleri ve mineralleri koruyucu etkiye sahiptir. A ve C vitaminlerin, selenyum oksidasyonunu önler. Selenyum, E vitamininin etkinliğini arttırır.
Eksikliği
Uzun süreli E vitamini eksikliğinin kanser, kalp hastalığı ve Alzheimer riskini arttırdığı düşünülmektedir. Bu konudaki etkileri tartışmalı olmakla birlikte genel kabul görmektedir.
Gereksinim ve Kaynaklar
E vitamini avokadoda, tam tahıllarda, kuruyemişlerde, tohumlarda, bitkisel yağlarda ve özellikle yüksek kalitede zeytinyağında bulunur. Hayvansal yağlar E vitamininden fakirdir. Doğal E vitamini başta soya olmak üzere sebze yağlarından yapılır.
Ortalama bir insanın diyet E vitamininden yetersizdir. İnsanların çoğu eksiklik yaşar, dışarıdan E vitamini takviyesi almadan yeterince E vitamini alınamaz. Doğal E vitamini preparatlarında 4 farklı tokoferol de bulunur. Günlük ihtiyaç 30 İÜ kadardır. E vitaminine gereksinimi çoklu doymamış yağ alımı ile orantılıdır. Bu yağların alınması arttıkça ihtiyaç artar. Günde 400 İÜ’ye kadar kullanılması önerilmektedir.
Sentetik E vitaminleri doğal olanlar kadar etkili değildir. Doğal vitamin destekleri d-alfa tokoferol, sentetik olanlar dl-alfa tokoferol olarak nitelendirilir. Hamileler, emziren kadınlar, sigara içenler, doğum kontrol hapı kullananlarda gereksinim artır. Kan sulandırıcı kullananlarda ilaçların etkisini arttırır. Yiyeceklerden yeterince E vitamini almak çok zordur. E vitamini C vitamini ile birlikte alınmalıdır. Dayanıksız bir vitamindir. E vitamini pişirme ve işlemlerle kaybolur. Isı, ışık, işleme, dondurma ile ortadan kalkar. Demir preparatları ile birlikte alınmamalıdır, emilimi azalır.
Fazlalığı
Genel olarak toksik bir vitamin değildir. Aşırı dozlarda karın ağrısı, ishal, bulantı, kusma, baş ağrısı ve hipertansiyon yapabilir. Yağda eriyen vitaminler içinde en az toksik olanıdır. Günlük doz 1000 İÜ’den fazla olmamalıdır, kanamaya yol açabilir.