Anti-aging kelime olarak “yaşlılığa karşı” anlamına gelmektedir. Yaşlanma doğumla birlikte başlamaktadır. Doku ve organlarda asıl yaşlanma ve yıpranma ergenlik çağından sonra ortaya çıkmaktadır. Yaşlanma hücre düzeyinde başlar; doku, organ ve tüm vücudun yaşlanmasıyla devam eder. Her organın kendine göre ayrı ayrı yaşlanma hızı vardır. Ortalama yaşam süresi tüm dünyada hem erkekte hem kadında giderek artış kaydetmektedir. Kadınlarda ortalama yaşam süresi erkeklerden 5-10 yıl daha fazladır.
Soru 1: Ortalama yaşam süresi en uzun ülke neresidir?
Son yüzyılda modern tıp, koruyucu hekimlik ve aşılar, hijyen, yaşam tarzı değişiklikleri ve eğitim ortalama yaşam süresini 50’lerden 85’lere çıkartmıştır. Japonya’nın Okinawa adasında yaşayanlar arasında 100 yıldan daha fazla yaşayan kişi sayısı Japonya ve batı ülkelerinden 4 kat daha fazladır. Bunun nedeninin bu adada yaşayanların yaşam tarzları ve diyetleri ile ilgili olduğu düşünülmektedir. Bu adada yaşayanlar daha az kalori tüketirler, hareketli ve stressiz yaşam tarzları vardır, bol sebze, az et tüketimi söz konusudur.
Soru 2: Yaşlanma sürecinin sebepleri nelerdir?
Serbest radikaller, antioksidan sistemin yetersizliği, toksinler, çevresel kirlilik, radyoaktivite, manyetik kirlenme, hormonlarda azalma, insülin direnci, şeker hastalığı, sağlıksız ve hareketsiz yaşam tarzı, sağlıksız beslenme, sigara, alkol, uyuşturucu, stres, depresyon, uyku kalitesinde azalma, genetik miras, vücut yağlanması, obezite, geçirilmiş hastalıklar, aşırı egzersiz, damar yaşlanması (ateroskleroz), kolesterol yüksekliği, homosistein yüksekliği yaşlanma sürecinin en önemli nedenleridir.
Soru 3: Yaşlanmada hormonların önemi nedir?
Yaşlanmanın en önemli sebeplerinden biri hormonal dengesizliktir. Özellikle büyüme hormonu, DHEA-S, testosteron, östrojen ve melatonin hormonlarında ortaya çıkan dengesizlik ve yetersizlik yaşlanma sürecini hızlandırmaktır. Kadınlarda menopoz döneminde östrojen hormonlarında çok ciddi ve hızlı bir düşüş ortaya çıkarken, erkekte 40’lı yaşlarla birlikte testosteron hormonunda yavaş yavaş (her yıl %1 gibi) düşüş ortaya çıkmaktadır. Büyüme hormonundaki düşüş yaşlanma sürecinde çok önemli etkiye sahiptir. 50’li yaşlarla birlikte büyüme hormonu seviyesi 20’li yaşların 1/5’ine kadar düşmektedir. Tüm bu hormonal yetersizlikler sonucunda vücut kilosunda artış, yağlanma, kas kitlesinde azalma, egzersiz kapasitesi ve kas gücünde azalma, kemik kaybı ve uyku sorunları ortaya çıkmaktadır.
Soru 4: Aşırı şeker tüketimi yaşlanmaya yol açar mı?
Glisemik indeksi ve glisemik yükü yüksek olan beyaz şeker, beyaz ekmek, beyaz makarna, beyaz pirinç gibi yiyecekler kan şekerini hızla yükselterek, fazla miktarda insülin salınımına neden olur. İnsülin bilindiği gibi inflamasyona sebep olan ve aynı zamanda vücutta yağ depolatan bir hormondur. Aşırı insülin ile birlikte kan şekeri hızla düşer, kişi tekrar şekerli yiyecekler yeme ihtiyacı hisseder ve bu kısır döngü sürer gider. Bu süreç içinde ortaya çıkan insülin direnci, vücudun metabolik ve hormonal dengesini bozarak yaşlanma sürecini başlatır ve hızlandırır.
Soru 5: Ağır ve dengesiz diyetler yaşlanmaya yol açar mı?
Yanlış ve yetersiz beslenme, kronik stres, ağır işler, aşırı spor, uyku bozuklukları, sigara ve alkol gibi kötü alışkanlıklar bağışıklık sisteminin gücünü azaltır. Bağışıklık sistemini güçlü kılmak için yeterli ve sağlıklı beslenme; vitamin, mineral, antioksidan desteği, makul egzersiz programı, stresten uzak bir yaşam ve düzenli uyku rejimine ihtiyaç vardır. Yaşlanma ile birlikte bağışıklık sistemi güç kaybederken, bağışıklık sisteminin bozulması da yaşlanma sürecini hızlandırır.
Soru 6: Yaşlanma karşıtı Okinawa diyeti nasıl bir diyettir?
Japonya’nın Okinawa adasında yaşamakta olanların ortalama yaşam süresi 82 yıldır ve burası dünyada yaşam süresinin en uzun olduğu yerdir. Türkiye ise 72 yıllık ortalama yaşam süresi ile uzun yaşam klasmanında 98. sıradadır. Okinawa adasında yaşayanların çok uzun ömürlü olmasının temel nedeni adada yaşayanların geleneksel yaşam biçimleri ve diyetleridir. Toplam kalorisi az, bitkisel kaynaklara dayalı, sessiz ve sakin, dingin, aktif bir yaşam tarzı bu geleneksel yaşam biçiminin temel unsurlarıdır. Okinawalılar az ve öz yerler ve genellikle sofradan yarı aç kalkarlar. Adada yoğun bir trafik akışı yoktur ve çevre kirliliğine yol açan sanayi tesisleri bulunmamaktadır.
Soru 7: Yaşlanma karşıtı check-up’ta hangi testler olmalıdır?
- Genel Biyokimyasal Testler: Glikoz, HbA1c, üre, kreatinin, ürik asit, SGOT, SGPT, GGT, total kolesterol, HDL, LDL, trigliserid, homosistein.
- Hormonlar: Kortizon, DHEA-S, östrojen, progesteron, testosteron, insülin, IGF-1, FSH, LH, TSH, sT4, sT3
- Antioksidanlar: E vitamini, selenyum, glutatyon, antioksidan kapasite
- Bağışıklık Sistemi: Hemogram, immünglobulinler
- Kemik Sağlığı: Alkali fosfataz, kemik dansitometre
Soru 8: Yaşlanma karşıtı öneriler nelerdir?
- Aşılarını yaptır
- Gereksiz ilaç kullanımından sakın
- Farklı ve doğal beslen, besinleri çeşitlendir
- Günde en az 8-10 porsiyon sebze ve meyve tüket
- Doymuş ve trans yağlardan kaçın
- Zeytinyağı tercih et
- Haftada iki kez değişik balık tüket
- Az ve sık ye
- Sigara ve alkol kullanma
- Beş beyazdan sakın (şeker, un, tuz, peynir, süt)
- Ölçülü lifli tam tahıl tüket
- Az yoğurt, kefir tüket
- Ilımlı siyah, yeşil, beyaz çay iç
- Kaliteli su kullan
- Her gün en az bir avuç kuruyemiş ye
- Düzenli egzersiz yap
- Cep telefonu kullanımında aşırıya kaçma
- Düzenli uyku uyu
- Sessiz, sakin bir yaşam sür
- Neşe, şaka ve espri dolu yaşa
- Düzenli seks yap
- Güneşe fazla maruz kalma