Erişkin bir insan vücudunda ortalama 1200 gr kalsiyum vardır. Bu miktarın %99’u kemiklerde, %1 kadarı vücut sıvılarında çözünmüş olarak bulunur. Kalsiyum vücudun dokularını oluşturan hücrelerin zarlarının en önemli yapı taşlarından biridir. Kalsiyum kalp kasının ve diğer kasların kasılması için gerekli olan bir mineraldir. Ortalama bir diyette 400-1000 mg kalsiyum vardır. Kalsiyum emilimi ince barsaklarda gerçekleştirilir. Kalsiyum dışkı, ter ve en fazla böbrek yoluyla vücuttan atılır. Vücuttaki kalsiyum dengesi, boyunda yer alan tiroid organının hemen yanındaki paratiroid bezi ve D vitamini tarafından sağlanmaktadır. Kalsiyum dengesi normal vücut sağlığı için gerekli bir durumdur. Kalsiyum bozuklukları için Prof. Dr. Osman Erk’in görüşlerine başvurduk.
SORU 1: Normal kalsiyum düzeyi ne kadardır ve hangi durumlarda kalsiyum miktarı azalır?
Serum kalsiyum düzeyinin %8,5 mg/dl’nin altında olmasına hipokalsemi (kalsiyum düşüklüğü) denilmektedir. Kalsiyum düşüklüğü en çok D vitamini eksikliği sonucu ortaya çıkmaktadır. Guatr ameliyatları sırasında paratiroid bezlerin çıkarılması, paratiroid bezlerin hasar görmesi; baş boyun bölgesine uygulanan cerrahi diğer operasyonlar ve boyna uygulanan radyoterapi tedavisi sonrası hipokalsemi gelişebilir.
SORU 2: D vitamini bozuklukları nasıl ortaya çıkar?
Besinlerle yetersiz D vitamini alımı, güneş ışınlarından yeterince yararlanmama D vitamini eksikliğine yol açar. Besinlerde D vitamini düzeyi düşük olduğu için normal bir diyet günlük ihtiyacı karşılamaktan uzaktır. Güneş ışınlarına yeterli maruz kalmama, vücudun sıkı sıkıya örtülmesi deride güneş ışınlarınca D vitamini yapılamamasına neden olur. D vitamini yağda eriyen bir vitamin olduğu için yeterli ve dengeli yağ alımı sürdürülmelidir. Şişman kişilerde yağ hücreleri bol miktarda D vitamini tuttuğu için D vitamini eksikliği sıktır. Ayrıca safra kesesi ve karaciğer hastalıklarında da D vitamini eksikliği oluşabilir.
SORU 3: Süt ve süt ürünlerinde yeterince kalsiyum bulunuyor mu?
Süt ve süt ürünlerinde kalsiyum bulunmasına rağmen kalsiyum emilimi azdır. Süt ve süt ürünleri asidik yiyecekler olduğu için vücut denge sağlamak için kemiklerden bol miktarda kalsiyum ve magnezyum çeker ve idrarla atılan kalsiyum fazla olduğu için kalsiyum dengesi sağlanamaz. Süt ve süt ürünlerinin çok tüketildiği ülkelerde sanıldığının aksine kalsiyum düşüklüğü ve kemik erimesi (osteoporoz) sıktır. Yeterli kalsiyum düzeyi için güneş ışınlarından yeterince faydalanma ve bitkisel beslenme önemlidir.
SORU 4: Kalsiyum düşüklüğü hangi belirti ve bulgulara yol açar?
Ani ortaya çıkan kalsiyum düşüklüğünde epilepsiye benzer kasılmalar, tetani denilen ellerde ebe eli görünümü, vücutta yaygın uyuşukluklar, astıma benzer solunum güçlüğü, kalp yetersizliği bulguları ortaya çıkabilir. Kronik olarak ortaya çıkan kalsiyum düşüklüğünde ise katarakt, diş ve tırnak bozuklukları, kişilik değişiklikleri, depresyon, psikoz ve demans gibi bulgular görülebilmektedir. Uzun süre epilepsi tedavisi gören hastaların bir kısmında kalsiyum düşüklüğü olduğu saptanmıştır. Bu tür hastalar sıklıkla nöropsikiyatri kliniklerine başvururlar ve uzun süre tanı konamaz.
SORU 5: Kalsiyum düşüklüğü yanı sıra kalsiyum yüksekliği de ortaya çıkabilir mi?
Kalsiyum yüksekliği sıklıkla kanser vakalarıyla birlikte ortaya çıkar. Bulantı, kusma, depresyon, şuur bozuklukları, kabızlık, ağızda mekanik bir tat, sık sık idrara çıkma kalsiyum yüksekliği bulguları olabilir.
SORU 6: Kalsiyum düşüklüğü nasıl tedavi edilmelidir?
Genel sağlık için ve kalsiyum için mutlaka güneş ışınlarından yararlanılmalıdır. Günde 20-30 dk’lık bir güneş banyosu yeterli olacaktır. Yeterli bir kalsiyum alımı için diyette yeşil yapraklı sebzeler ve meyveler mutlaka olmalıdır. Hayvansal ürünlerden (et, süt, süt ürünleri) yeterli kalsiyum alınamaz. Tüm bu önlemlerin yetersiz kaldığı durumlarda günde 2-6 gr kalsiyum alınmalıdır ve diyet D vitamini ile takviye edilmelidir.
SORU 7: Ne zaman ilaç kullanmalı?
Kalsiyum haplarına sarılmadan önce bu gerekli maddeyi besinlerden almaya çalışın. Ancak beslenmeye gerekli titizlik gösterilmesine rağmen hâlâ kalsiyum ihtiyacı varsa ancak o zaman doktor denetiminde ilaç kullanmakta yarar var.